Home⇛Mabini Review Journal⇛vol. 8 no. 1 (2019)

Pagsusuri ng mga Salitang Kapampangan mula sa Arte dela Lengua Pampanga ni Fray Diego Bergaño na may Kaugnayan sa Pagkain

Jennifer Espada

Discipline: sociology, social policy and anthropology

 

Abstract:

Mula sa Lost and Found in Translation 18th century critics called Bergaño’s dictionary “a work of art”sa artikulo ni Robert (Robby) P. Tangtingco, ang unang napansin nila ay maraming diyalekto o wikain ang mga Pilipino. Isa sa mga ipinadala nila ay si Fray Diego Bergaño sa Pilipinas. Naiatas siya na madistino sa lugar ng Pampanga kaya dito siya nakabuo ng dikyunaryong Kapampangan na may pamagat na “Arte dela Lengua Pampanga”. Mula sa diksyunaryong ito kinalap ng mananaliksik ang mga salitang may kaugnayan sa pagkain dahil kilala ang mga Kapampangan sa pamamagitan ng PAGKAING masarap. Kinuha rin mismo sa diksyunaryo ang katumbas na kahulugan sa wikang Ingles at hinanap din sa iba’t ibang diksyunaryo ang katumbas na salita sa wikang Filipino. Dahil sa mabilis na pagbabago ng panahon tungo sa modernisasyon, unti-unti nang nawawala o nakakalimutan ang sariling atin lalo na ang wika. Kaya sinunod ng mananaliksik ang mga hakbangin upang maisagawa ang pag-aaral nang mabuti. Una, inisa-isa ang mga salita mula sa dikyunaryo ni Bergaño upang makalap ang mga salitang may kaugnayan sa pagkain. Ikalawa, isinaayos ang mga salita ayon sa mga sumusunod na kategorya; bigas/butil, isda/ lamang dagat, mga nakakaing hayop/insekto, prutas/gulay, herbs/pampalasa, mga kagamitan sa pagluluto, paraan ng pagluluto/paghahanda sa pagkain, mga pagkain sa Pampanga, at mga terminolohiya na may kaugnayan sa pagkain. Ikatlo, pumili ng anim (6) na responde ang mananaliksik mula sa Pampanga at kinapanayam sa pamamagitan ng Zoom Meeting upang itanong sa kanila ang mga salitang may kaugnayan sa pagkain sa paraang pagpaparinig muli sa kanila ng mga salita, inalam ng mananaliksik kung ito ay ginagamit pa rin sa kasalukuyan o hindi na tuluyang naririnig. Pagkatapos makakuha ng datos, sinuri muli ng mananaliksik ang dahilan kung alin sa mga salitang ito ang naririnig pa at hindi na naririnig.



References:

  1. Amtalao, John A., at Jane K. Lartec. “Ang Wika ng Sillag Festival Bilang Daluyan ng Kultura at Identidad ng mga Ilokano/The Language  of Sillag Festival as a Reflection of Culture and Identity of the Ilocano.” Malay 27, no. 2 (2015).
  2. Aquino, Belinda A. “How Philippine Studies began.” Filipinas Magazine 1 Oct. 2000. Limbag.
  3. Asenjo, Genevieve L. “Kinaray-a Online, Isang Love Story: Inang Wika bilang Instagram ng Alaala at Huling Museo/Kinaray-a Online, A Love Story: Mother Tongue as an Instragram of Curated Memories.” Malay 28, no. 1 (2015).
  4. Barbaza, Raniela E. “Ang Bayan Bilang Kapwa: Katwiran at Batas sa Hinilawod.” Malay 26, no. 1 (2013).
  5. Comission on Higher Education. 2009. “Guidelines for CHED Accreditation of Research Journals and Providing Incentives Therefore.” Quezon City.
  6. Contreras, Antonio. contreraspolitics.ph. http://contreraspolitics.ph/academic-briefs/37-mga-pagdalumat-tungo-sapagsasakatutubo-pilipinolohiya-sikolohiyang-pilipino-atpantayong-pananaw (2015).
  7. Correa, Ramilito B. “Ang Pagsasa-Filipino ng mga Panoorin sa Daigidig ng Telebisyon, Pagda-Dub ng Anime, at Paglaganap ng Wikang Filipino sa Bawat Sulok ng Mundo: Mga Patunay na ‘Moog’ ng Pagka-Filipino.” Malay Journal 25.2 (2013).
  8. Dacela, Mark Anthony L. “Breast Kanser, Seksuwalidad, at Pagbalikwas /Breast Cancer, Sexuality, and Dissent.” Malay Journal 29.1 (2015).
  9. Dagmang, Ferdinand D. “Ang Ethnographer / Field Worker: Sa Pagitan ng Damdamin at Isipan.” Malay Journal 25.2 (2013).
  10. De Leon, Emmanuel C. “Si Axel Honneth at ang mga Talinghaga ng Pagpupumiglas sa mga Awit ng Bandang Yano.” Malay Journal 27.1 (2014).
  11. Demeterio, Feorillo A. “Ang Nobelang “Si Amapola sa 65 na Kabanata” ni Ricardo Lee Bilang Kontra-Diskurso ng Baklang Manilenyo Laban sa Homopobikong Kamalayang Filipino.” Malay Journal 25.2 (2013).
  12. Demeterio, Feorillo A. “Kolonisasyon at mga Inuming Nakalalasing ng mga Sinaunang Bisaya ng Samar at Leyte.” Malay Journal 25.1 (2012).
  13. Demeterio, Feorillo A. “Sistematikong Multilingguwalismo: Lunsaran ng mas Matatag na Wikang Pambansa.” Malay Journal 24.2 (2012).
  14. Demeterio, Feorillo III Petronilo at Felicilda, Joshua Mariz B. “Ang Ugnayan ng Wika, Pananaliksik, at Internasyonalisasyong Akademiko / The Inter-relationship of Language, Research, and Academic Internationalization.” Malay Journal 28.2 (2015).
  15. Demeterio, Feorillo. Ferdinand Blumentritt and the Philippines: Insights and Lessons for Contemporary Philippine Studies. Manila: De La Salle University Publishing House, 2013.
  16. Dumlao, Emmanuel V. “Si Carlos Bulosan, ang Amerika, at ang mga Babala ng Ating Panahon.” Malay Journal 23.2 (2011).
  17. Gabriel, Nancy K. “Kasaysayang Pasalita: Ang Kulturang Filipino at Karanasan ng mga Filipinong Mananaliksik sa Larangang Pasalita.” Malay Journal 23.2 (2011).
  18. Guillermo, Ramon. “Sariling atin: Ang nagsasariling komunidad na pangkomunikasyon sa disiplinang Araling Pilipino” na nasa Social Science Diliman. January – June 2016. Limbag.
  19. Hernandez, Jose at Rhommel B. “Manipulasyon o Pakikipagkapwa: Ang Ugnayang Tao-Anito sa Sinaunang Pananampalatayang Pilipino.” Malay Journal 27.1 (2014).
  20. Hernando, Pauline Mari. “Ang Politika ng Katawan sa Panulaan ni Elynia S. Mabanglo / The Body Politics in the Poetry of Elynia S. Mabanglo.” Malay Journal 28.2 (2015).
  21. Isorena, Efren B. “Engkuwentro: Kayaw Kontra Digmang-Galera, 1565-1571.” Malay 26.2 (2014).
  22. Isorena, Efren B. “Conquista Maritima: Ang Kolonisasyong Espanyol mula sa Perspektibang Maritimo, 1571-1600 / Conquista Maritima: Spanish Colonization of the Philippines from a Maritime Perspective, 1571-1600.” Malay Journal 29.1 (2015).
  23. Jumaquio-Ardales, Alona. “K-U-L-T-U-R-A: Ang Karanasan nina Nanay Marina at Gemma tungkol sa Problema ng Pagbaha sa Brgy. Aplaya, Sta. Rosa, Laguna / K-U-L-T-U-R-A: The Experience of Nanay Marina and Gemma on the Flooding Problem in Brgy. Aplaya, Sta. Rosa, Laguna.” Malay 27, no. 2 (2015).
  24. Liwanag, Leslie Anne L. “Surutentayo ni Isabelo De Los Reyes: Mga Kabatiran at Aral para sa Kontemporanyong Araling Filipino.” Dissertation, De La Salle University-Manila, 2018.
  25. Madula, Rowell D. “Pakikibak(l)a: Pagsasakasaysayan ng Communist Party of the Philippines at ng Pakikibakang Pangkasarian.” Malay Journal 25.1 (2012).
  26. Madula, Rowell D. “Ciao! Ciao!: Pagsusuri sa mga Pananda ng Negosasyon sa Pagbuo ng Transnasyonal na Identidad ng mga Pilipino sa Venezia, Italya / Ciao! Ciao!: Analysis of Signs of Negotiations in the Formation of Transnational Identity of Filipinos in Venice, Italy.” Malay Journal 28.2 (2015).
  27. Manzano, Joanne V. “Ang Filipinong Seaman sa Dagat at Lupa: Mga Anyo ng Pagsasamantala sa Panahon ng Globalisasyon.” Malay Journal 23.2 (2011).
  28. Mendoza, Lily. Between the Homeland and the Diaspora: The Politics of Theorizing Filipino and Filipino American Identities. Manila: UST House, 2006.
  29. Mojica, May L. “Ang Diskurso ng Araling Filipino ng DLSU-Departamento ng Filipino. Di-nalathalang Disertasyon. Manila: DLSU
  30. Oco, Nathaniel, Raquel Sison-Buban, Leif Romeritch Syliongka, and  Rachel Edita Roxas. “Ang Paggamit ng Trigram Ranking Bilang Panukat sa Pagkakahalintulad at Pagkakapangkat ng mga Wika.” Malay 26, no. 2 (2014).
  31. Pagkalinawan, Leticia. “Ang Gamit ng Filipino sa mga Talakaya sa Klasrum sa University of Hawaii / The Use of Filipino in Classroom Interactions at the University of Hawaii.” Malay Journal 28.2 (2015).
  32. Pante, Michael D. “Ang Sasakyan at Lansangan Bilang Paaralan: Modernisasyon ng Transportasyong Panlungsod at Lipunan sa Manila, 1900–1941.” Malay Journal 23.2 (2011).
  33. Pante, Michael D. “Mga Modernong Manggagawa ng Transportasyong Panlungsod ng Maynila, 1900-1941.” Malay Journal 25.2 (2013).
  34. Patajo-Legasto, Priscelina. “Introduction.” Philippine Studies: Have We Gone Beyond St. Louis? Quezon City: University of the Philippines, 2008. xxiii.
  35. “Philippine E-Journals: Top 20 Journals.” Accessed December 18, 2020. https://ejournals.ph/rankings.php.
  36. Resurreccion, Ron R. “Ang Kabilang Mukha ng Autismo: Mga Pagpapakahulugan ng mga Magulang sa Karanasan ng Pagkakaroon ng Anak na may Autismo.” Malay Journal 26.1 (2013).
  37. Reyes, Raniel S M. “Tungo sa Isang Deleuzian na Pagbasa ng Pagsibol ng Post-Anarkismo sa Pilipinas/Towards a Deleuzian Reading of the Emergence of Post-Anarchism in the Philippines.” Malay Journal 29.1 (2015).
  38. Rivera, John Paolo R., and Paolo O. Reyes. “Mga Padalang Salapi Bilang Salik sa Pagsulong ng Pagnenegosyo ng mga Sambahayang Filipino.” Malay Journal 24.1 (2011).
  39. Rodriguez-Tatel, Mary Jane B. “Philippine Studies/Araling Pilipino/Pilipinolohiya sa Wikang Filipino: Pagpopook at Pagdadalumat sa Loob ng Kapantasang Pilipino.” Humanities Diliman: A Philippine Journal of Humanities 12, no. 2 (2015).
  40. Roxas, Rachel Edita et. Al. “Paggamit ng Natural Language Processing bilang Gabay sa Pagtuklas at Pagsiyasat ng Tema sa mga Tweet tuwing Halalan / Using Natural Language Processing in the Discovery and Analysis of Themes of Tweets during Elections.” Malay Journal 29.1 (2015).
  41. San Juan, David Michael D. “Kaisipang Nasyonalista at Teoryang Dependensiya sa Edukasyon: Ideolohikal na Kritik ng Programang K to 12 ng Pilipinas.” Malay Journal 26.1 (2013).
  42. San Juan, David Michael D. “Pambansang Salbabida at Kadena ng Dependensiya: Isang Kritikal na Pagsusuri sa Labor Export Policy (LEP) ng Pilipinas.” Malay Journal 27.1 (2014).
  43. San Juan, E. “Balagtas: Proyekto Tungo sa Diyalektikong Analisis at Materyalistang Interpretasyon ng Florante at Laura /Balagtas.” Malay Journal 26.2 (2014).
  44. San Juan, E. “Memorabilia at Sipat sa Sining ni Alejandro G. Abadilla, Manlilikhang Mapanghimagsik.” Malay Journal 24.2 (2012).
  45. San Juan, E. “Pagsubok sa Isang Mapagpalayang Pagkilala’t Pagtaya sa Sining ni Jose Corazon De Jesus.” Malay Journal 26.1 (2013).
  46. San Juan, E. Jr. “Pagsubok sa Pagbuo ng Isang Kritikang Radikal ng Neokolonyalistang Orden / Hypothesis Toward Synthesizing a Radical Critique of the Neocolonial Order.” Malay Journal 29.1 (2015).
  47. Sepeda, Bernardo N. “Isang Pagpapanibago ng Edukasyon sa Filipinas Batay sa Isang Makabayang Pilosopiya.” Malay Journal 24.2 (2012).
  48. Sepeda, Bernardo N. “Pilosopiyang Pang-ekonomiya nina Recto, Tañada, at Diokno: Isang Paghahabi.” Malay Journal 24.1 (2011).
  49. Sison-Buban, Raquel E. “Ang Pagsasaling Teknikal: Pagsipat sa Praktika at Pagpapahalaga/Technical Translation: Revisiting the Practice and Essentials.” Malay 26 (2014).
  50. Sison-Buban, Raquel E. “Saling Abueg: Ang Pagtatagpo ng Ideya at Praktika ng Pagsasalin= Abueg on Translation: The Intersection of Ideas and Practice of Translation.” Malay 24, no. 1 (2011).
  51. Tullao, Jr., Tereso S. “Mga Alternatibo Sa Labas ng mga Pandaigdigang Tugon sa Pagpigil sa Pagbabago ng Klima.” Malay Journal 25.1 (2012).
  52. Ubaldo, Lars Raymundo C. “Buyo, Buyung at Bae: Ang Pagnganganga sa mga Epikong Filipino.” Malay Journal 23.2 (2011).
  53. Ubaldo, Lars Raymundo C. “Pagpopook ng mga Perspektiba sa Aborsiyon sa Pilipinas Batay sa mga Diskursibong Teksto,1864-1930 /Contextualizing Perspectives on Abortion in the Philippines Based on Discursive Texts, 1864-1930.” Malay Journal 29.1 (2015).

Tools


Copyright © 2024  KITE Digital Educational Solutions |  Exclusively distributed by CE-Logic