Ang Pag-usbong ng Ginintuang Panahon ng Panulaang Waray (1900 &ndash; 1910): Isang Historikal na Pagtimbang sa mga Siday ni Iluminado Lucente

Ian Mark  P. Nibalvos,

Ang Pag-usbong ng Ginintuang Panahon ng Panulaang Waray (1900 – 1910): Isang Historikal na Pagtimbang sa mga Siday ni Iluminado Lucente

Discipline: humanities (non-specific)

Abstract:

Tatalakayin sa papel na ito ang nilalaman ng mga siday ni Iluminado Lucente, bilang dakilang makatang Waray, at bibigyang-interpretasyon ang kalagayang panlipunan at ang ilang mga salik na nagtutulak sa paglikha ng mga ito. Ito ay tangkang pag-uugnay sa mga larang ng panitikan at kasaysayan upang makabuo ng imahen ng kalibutang Waray sa panahon at espasyong sinasaklaw ng pagaaral. Ito ay nakabalaybay sa paniniwalang ang kasaysayan at panitikan ay batis ng karanasan, pangyayari, at kamalayan sa pagkatao ng mga mamamayan sa isang partikular na bayan o pamayanan. Upang mahulma ang metanaratibo ng ugnayang panitikan-kasaysayan, tutugunan sa papel na ito ang tatlong layunin: 1.) mailarawan ang pag-usbong ng panulaang Waray sa unang bahagi ng Siglo 20 (1900 -1910) sa pamamagitan ng paglalahad ng mga pangyayaring nagtulak sa pag-unlad nito, 2.) mabigyang pakahulugan ang mga pangyayari sa kasaysayang mababakas sa mga siday ni Iluminado Lucente na naisulat sa panahong saklaw ng pag-aaral, at 3.) maipaliwanag ang kabuluhan ng pagsusuri sa mga siday ni Lucente at ang pag-uugnay nito sa kalagayang panlipunan sa panahong pinagaaralan sa kasalukuyang estado ng lipunang Waray.

References:

Almario, Virgilio S. 2010. Muling-pagkatha sa ating bansa: o bakit pinakamahabàng tulay sa buong mundo ang tulay Calumpit. Diliman, Quezon City: University of the Philippines Press.
Alunan, Merlie. 2017. Tinalunay: Hinugpong nga Panurat nga Winaray. Quezon City: The University of the Philippines Press.
Aurelio, Gemina. 1982. Selected Vernacular Writers of Leyte. Nasa Kandabao: Essays on Waray Language, Literature, and Culture, pat. Gregorio C. Luangco. Tacloban City: Divine Word University Publications.
Bagulaya, Jose Duke S. 2006. Writing literary history: mode of economic production and twentieth century Waray poetry. Diliman, Quezon City: University of the Philippines Press.
Borrinaga, George Emmanuel. 2019. “Solidarity and crisis-derived identities in Samar and Leyte, Philippines, 1565 to Present.” PhD diss., University of Hull. https://hydra.hull.ac.uk/resources/hull:17735
Bagulaya, Jose Duke S. 2004. Satirizing Women: The Ilustrados and Women in Waray Poetry. Journal of English Studies and Comparative Literature 7, blg. 1: 110-127.
Diokno, Maria Serena I. 2002. Benevolent Assimilation and Filipino Responses. Nasa Mixed Blessings: The Impact of the American Colonial Experience on Politics and Society in the Philippines, pat. Hazel M. McFerson, 75-88. Westport, Connecticut and London: Greenwood Press.
Ileto, Reynaldo. 2005. Philippine Wars and the Politics of Memory. Positions: East Asia cultures critique 13, blg. 1: 215–235. Mandudula ng Silangang Kabisayaan.
Mercurio, Phil Harold L. 2014. “Si Lucente Bilang Pinakatanyag na Mandudula ng Silangang Kabisayaan. Nasa Mga retrato han akon bungto at iba pang akda pat. Charo-Nabong Cabardo, Phil Harold L. Mercurio, Michael Carlo C. Villas, Kalayaan N. Cabardo, and Ma. Victoria Corrige- Casoy. Maynila: National Commission for Culture and the Arts.
Mojares, Resil B. 2003. History in the Text. Nasa Tinuha: History in Philippine literary text, pinatnugutan ni Victor N. Sugbo, Maynila: National Commission for Culture and the Arts.
Nabong- Cabardo, Charo. 2014. Iluminado Lucente: Prinsipe ng Tulang Liriko sa Leyte. Nasa Mga retrato han akon bungto at iba pang akda pat. Charo-Nabong Cabardo,Phil Harold L. Mercurio, Michael Carlo C. Villas, Kalayaan N. Cabardo, and Ma. Victoria Corrige- Casoy. Maynila: National Commission for Culture and the Arts.Nabong-Cabardo, Charo, et al. Ani 3, blg. 1: 128-129.
Nibalvos, Ian Mark P. 2018a. “An mga siday han mga Samarnon ug Leytenhon: Identidad, kasaysayan, mga isyu, at kagalagayan nito sa kasalukuyan.” Malay 31, blg. 1: 55-67. Nakuha noong Oktubre 2, 2020. https://ejournals.ph/article.php?id=14200.
Pertierra, Raul and Eduardo F. Ugarte. 2002. American Rule in the Muslim South and the Philippine Hinterlands. Nasa Mixed Blessings: The Impact of the American Colonial Experience on Politics and Society in the Philippines, pat. Hazel M. McFerson, 191-208. Westport, Connecticut and London: Greenwood Press. Polo, Jaime Biron. 1994. Panulaan at dulaang Leytenhon-Samarnon. Quezon City: Ateneo de Manila, University Press
Rodriguez, Mary Jane B. 2010. Reading a Colonial Bureau: The Politics of Cultural Investigation of the Non-Christian Filipinos. Social Science Diliman 6, blg. 1: 1-27.
Salazar, Victoria. 1982. Iluminado Lucente. Nasa Kandabao: Essays on Waray Language, Literature, and Culture, pat. Gregorio C. Luangco. Tacloban City: Divine Word University Publications.
Salazar, Zeus. 2007. Ang Pantayong Pananaw Bilang Diskursong Pangkabihasnan. Nasa Mga Babasahin sa Agham Panlipunang Pilipino: Sikolohiyang Pilipino, Pilipinolohiya, at Pantayong Pananaw, pat. Atoy M. Navarro at Flordeliza Lagbao-Bolante, 102-130. Lungsod Quezon: C & E Publishing, Inc.
San Juan, Epifanio. 1971. The radical tradition in Philippine literature. Quezon City: Manlapaz Publ.
Santos, Ricco Alejandro M. at Bonifaio O. Lagos. 2004. The Untold People’s History: Samar Philippines. Los Angeles, Cafornia: Sidelakes Press.Sugbo, Victor. 1995. “The Literature of Eastern Visayas.” Nakuha noong Enero 2, 2022. https://ncca.gov.ph/about-ncca-3/subcommissions/subcommission-on-the-arts-sca/literary-arts/the-literature-of-eastern-visayas/
Sugbo, Victor N. 1995. Tinipigan: an anthology of Waray literature. Manila, Philippines: National Commission for Culture and the Arts.
Ugarte, Eduardo. 2003. “Gente Barbara”: An Exploration of Spanish Nations of Identity in the Philippines, 1600-1700. The URCO Digest, Disyembre.
Vilches, Maria Luz. 1982. A Preliminary Survey of Waray Poetry. Nasa Kandabao: Essays on Waray Language, Literature, and Culture, pat. Gregorio C. Luangco, 46-76. Tacloban City: Divine Word University Publications.
Villas, Michael Carlo C. 2014. Iluminado Lucente Bilang/At ang Pambansang Panitikan. Nasa Mga retrato han akon bungto at iba pang akda pat. Charo-Nabong Cabardo,Phil Harold L. Mercurio, Michael Carlo C. Villas, Kalayaan N. Cabardo, and Ma. Victoria Corrige- Casoy. Maynila: National Commission for Culture and the Arts